Layla Zana: We Demanded Autonomy, But Today We Believe It’s Not Enough

by Reşad Ozkan

Layla Zana speaking to Rudaw in Germany. Photo Rudaw.

Last week, Rudaw met with prominent Kurdish politician and MP Layla Zana. Zana was in Munich, Germany to attend a conference about the history of Kurdish migration to Europe. In an interview, Zana discussed the current political situation in Turkey and the Kurdish struggle for self-determination.

Rudaw: In the conference you mentioned the importance of a referendum whereby Kurds can determine their own future. What exactly do you mean by that?
Layla Zana: We mentioned referendum for the Kurds. Why referendum? The Kurds have been demanding a status in the Meddle East for almost a century, but the governments of Iran, Turkey, Syria, and Iraq don’t want anything for the Kurds and they try their best to make sure that Kurds stay under their authority. Sometimes these countries are against each other and you sense that there is no agreement between them. But when it comes to the Kurdish issue they are all united. The Kurds in Syria, Turkey, and Iran are still being oppressed and divided. Fortunately, the Kurds in Iraq have some kind of semi-autonomy. According to the United Nations resolutions self-determination for the nations is also a right for the Kurds.

The policy of coercion must end toward the Kurds. The Kurds should have the right to decide their future on their own land. Why have the Kurds not united yet? It is because the Kurds have been divided and they followed tribal methods. Freedom, autonomy, Federalism, and independence are also the right of the Kurds. For example, Turkey can create a federal system like Germany. Ankara can decide on the federal issues and the Kurds should decide on regional issues. The Kurds should determine their future through a referendum. We will accept the results of the referendum which could be autonomy, federalism or independence for the Kurds in Turkey. The Kurds should be able to decide their future like any other nation in the world and the world must accept that.

Rudaw: Is the current situation in Turkey suitable for a referendum? Will Turkey accept this suggestion?

Layla Zana: Yes, I believe so. Today, the debate is not whether the Kurds exist or not. The Kurdish issue must be resolved. There is currently federalism in southern Kurdistan. The Kurdistan Region has been recognized in the Iraqi constitution and the important part is the name which is mentioned as Kurdistan. We see that Turkey still doesn’t want to use the name Kurdistan for that region which has been recognized by Iraq itself. It is surprising. The Iraqi constitution accepts this fact but the Turkish law rejects it. For example, people of the Quebec region in Canada go to the polls every four years to determine their future. Some people vote for independence and others want autonomy and federalism. The people of Quebec can express their voice through voting. This is the people’s voice and no one can disrespect it.

I believe it is time for the Kurds to decide their future through referendum as well. Whatever the people demand should be expressed through a referendum. The Turkish government wants to solve the Kurdish issue its own way. It is obvious that the AKP government and its Prime Minister Recep Tayyip Erdogan are deceiving the Kurds. TRT6 TV channel was the former government’s project not AKP’s. The Kurds don’t want to fight, but the Turkish government forces them to carry arms and fight. If the Turkish government intends to solve the Kurdish issue through dialogue, then they must expose the evidences behind all those oppressions and genocides that they have committed against the Kurds.

Rudaw: Turkey is writing a new constitution. How does the Kurdish movement want to shape the new constitution?

Layla Zana: In the new constitution they mention individual rights for the Kurds and we tell them we are not individuals but a nation. We want what the rights of a nation are. There won’t be any hope for Turkey unless the Kurdish issue is resolved. Some Kurds in Turkey want autonomy. The question is how many Kurds out of the 20 million want autonomy? There has to be discussions on this issue as well. I believe Kurds should be able to decide their future for themselves. It is true, at first we demanded autonomy, but today the Kurds in Turkey believe autonomy is not enough.

Rudaw: Why is there no unity among the Kurds in the Middle East?

“If Kurds had been oppressors they would now have their own country and
identity,”

Layla Zana: There are many Kurdish parties and organizations that demand different things for the Kurds and they have different opinions. The nations of the developed countries in the world determined their own future. Why can’t the Kurds determine their own future as well? The Kurdish nation has been living on their land for a long time and they embraced others, they shared their land and wealth with them. The Kurds were never hostile against other nations. The Kurds have never oppressed anyone. They have always helped those who were in need.

But unfortunately, many times the Kurds were stabbed in the back by the same people they had once helped. The Kurds are both oppressed and humanist. If Kurds had been oppressors they would now have their own country and identity. Whenever the Kurds demanded their rights they were stopped and the international community didn’t take the side of the Kurds. They always used terms as “rebels, tribal, and terrorists” for the Kurds.
The Kurds have weaknesses, too. But where do these weaknesses come from? The enemy has total control of our land and it has penetrated our nation. The Kurds didn’t have enough courage to establish this unity among themselves. Each Kurdish party from a different region in the Middle East says ‘let’s not interfere in each other’s affairs’. It would be much better if the Kurds were to have a strong relationship in all parts of the Middle East because the Kurds are like one family that has been forcefully divided over four regions.
 by Reşad Ozkan
18/12/2011/Munich/Germany

Layla Zana: We Demanded Autonomy, But Today We Believe It’s Not Enough
URL:  http://www.rudaw.net/english/news/turkey/4265.html

Leyla Zana: Xweserî têr nake - Referendûm pêwîst e!
URL: http://agahdari.blogspot.com/#!/2011/12/leyla-zana-xweseri-ter-nake-referendum.html

Leyla Zana: An Tirkiye xwe diguherine an jî wê bê guherandin

“50 Saliya Koçberiya Kurdan Bo Munchenê/50 Jahre KurdInnen in München"

Parêzgêr Yusuf Alatas, Moderasiyon Sigfried Benker, Siyasetmedara kurd Leyla zana

Munchenê Leyla Zana pîroz kir û ew jî zelal axivî:

"Divê Kurd dîrok, ziman, kultur û dahatuya xwe biparêzin

û ji hemû perçeyan bo kultur û zimanê xwe xizmetê bikin."

Munchen: Leyla Zana li bajarê Munchenê li pêşberî 400 beşdarvan axivî û bang li dewleta Tirk kir û got: “Ya tu xwe diguherinî yan jî tu wê bê guherandin." Zana dixwaze pirsgirêka kurd bi rêya referendûmê bê çareserkirin û ji bo wê jî piştevaniya raya giştî ya navnetewî xwest.

Di çarçoveya çalakiyên “50 Saliya Koçberiya Kurdan Bo Munchenê/50 Jahre KurdInnen in München" siyasetmedara kurd û parlamentera serbixwe ya Amedê Leyla Zana, Kevnserokê Komela Mafên Mirovan (IHD) Yusuf Alataş û parlamenterê suryanî Erol Dora (BDP) roja îniya borî hatin Munchenê. Di salona şaredariya bajêr Alter Rathaussallê de 3 panel hatin lidarxistin û axaftina pêşî şaredarê seyêmîn yê ji Partiya Keskan Hep Monatzeder kir û got,“Bajarê Munchenê ji Kurdan re spas dike. Di avabûna bajêr de keda Kurdan jî pir derbasbûye.ˮ
Dora hevkariya Kurd û Suryaniyan dixwaze

Parlamenterê BDP Erol Dora: “Îro rewşa Suryaniyan ji salên berê pirr baştir e."

Mijara panela yekemîn “Rewşa Suryanyan li Tirkiyeyê” bû. Parlamenterê BDP yê Suryanî Erol Dora û Prz. Yusuf Alataş beşdarbûn û nivîskar Haydar Işik jî moderatoriyê  kir. Di civînê de nezikî 100 Suryanî jî beşdarbûn. Dora di axaftina xwe de got, “Îro rewşa Suryaniyan ji salên berê pirr baştir e. Berî 10, 20 salan me ji tirsê nekarî serê xwe ji pencereyên xwe derxista. Devleta Tirk û oldarên paşverû bo me astengî derdixistin. Bi hezaran Suryanî welatên xwe terikandin û li dinyayê belavbûn. Em dixwazin biratî û dostaniya Kurd û Suryaniyan xurtir bibe.”

Parêzer Yusuf Alataş jî li ser peymanên huqûqî û yên siyasî axivî

Parêzer Alataş jî li ser peymanên huqûqî û yên siyasî axivî û got, “Divê hurmeta Tirkiyeyê ji beyannamêyên nawnetewî hebe, lê belê li gor berjewendiyên xwe hereket dike, ev jî li dijî hemû rêzên huquqa navnatewî ye.”

“Gellek welatên Ewropayê nasnameya kurd nasnakin”

Parezgerê Alman Hubert Heinhold, endamê meclîsa şaredariya Munchenê Orhan Akman (Partiya Çep) , Moderasyon Margereta Sphon,  endama meclîsa şaredariya Munchenê Gulseren Demirel (Partiya Kesk),  û Nivîskar Haydar Işik.

Mijara panela duyemîn jî “Naskirina Nasnameya Kurd, Rewşa Kurdan ya Yasayî û Fêrbûna Zimanê Kurdî di Dibistanên Almanyayê de” bûn. Axaftvanên vê civînê endamên meclîsa şaredariya Munchenê Gulseren Demirel (Partiya Kesk), Orhan Akman (Partiya Çep) herdu bi eslên xwe kurd in, Prz. Hubert Heinhold û Nivîskar Haydar Işik bûn. Moderasyona vê panelê jî Margereta Sphon kir.

Parezgerê Alman Hubert Heinhold

Prz. Heinhold bo Rûdawê daxuyand ku li Almanyayê û li welatên din yên Ewropa kurd pirr rastî neheqiyan tên û wiha dom kir: “Yasayên li dijî terorê  li hemberê wan tê bikaranîn. Nasnameya wan nayê qebûlkirin. Bi fermî nasnameya kurd nayê naskirin û wek Tirk, Ereb û Faris tên hesibandin.”

 Endamên meclîsa şaredariya Munchenê Demirel û Akman jî bo qebûlkirina nasnameya kurdan ramanên xwe anîn ziman. Nivîskar Işik jî li ser fêrbûna kurdî di dibistanên Almanyayê de axivî û got, “Bo pêşveçûna tendurustî ya zanyariya zarokên kurd fêrbûna kurdî pirr girîng e.”

Leyla Zana Munchenê dihejîne 

SIYASETMEDARA KURD LEYLA ZANA

Parlamentera kurd Zana û Prz.Yusuf Alataş di panela seyêmîn de li podyûmê cih girtin. Moderasyona vê panelê serokê fraksiyona Partiya Keskan ya Meclisa Şarederiya Munchenê Siegfried Benker kir. Benker di serî de got: “Birêz Zana em pir kêfxweş in ku hûn îro li bajarê me ne. Wexta mirov bêje ‘ez Kurd im’, ev gotin tenê bi serê xwe dibe vegotineke siyasî. Lê dema kesek bêje ‘ez Alman im”, an jî ‘ez Tirk im” ev bêje tiştekî ifade nakin. Jiber ku bi hezeran Kurd dibêjin ‘ez Kurd im” devleta Tirkiyeyê wan dixe zîndanan. Zana jî got ‘ez Kurd im” wê 10 sal xistin zîndanê.”

Zana yekitiya netewa kurd dixwaze

Leyla Zana li bajarê Munchenê li pêşberî 400 beşdarvan axivî û bang li dewleta Tirk kir û got:
“Ya tu xwe diguherinî yan jî tu wê bê guherandin."

Leyla Zana li bajarê Munchenê li pêşberî 400 beşdarvan axivî û bang li dewleta Tirk kir û got:
“Ya tu xwe diguherinî yan jî tu wê bê guherandin."

Leyla Zana li bajarê Munchenê li pêşberî 400 beşdarvan axivî û bang li dewleta Tirk kir û got:
“Ya tu xwe diguherinî yan jî tu wê bê guherandin."

Dema ku Benker dawî li axaftina xwe anî beşdarvan û jinên kurd ku ji bo Leyla Zana hatibûn civînê bi çepikan û tililiyan salona li navenda bajarê Munchenê hejandin. Zana dest bi axaftinê kir û got: “Salan porê me spî kiriye, hîn jî em li ser axa xwe penaber in, jiyana me penaberî ye. Di hemû perçeyên Kurdistanê de neheqî û bindestî dom dike. Me çawa di salên 1938ê de berjewendiyên xwe parast îro jî divê em biparêzin, dive em milên xwe bidin hev û divê yekitiya xwe avabikin. Divê Kurd dîrok, ziman, kultur û dahatuya xwe biparêzin û ji hemû perçeyan bo kultur û zimanê xwe xizmetê bikin. Ev tiştên ez dibêjim divê bo hemû Kurdan wecîz û armanc bin.”

Zana got li derveyî welat jî ti dewletek nasnameya gelê kurd rasterast qebûl nake û wiha dom kir: “Di cîhanê de ti devlet û milletek alîkariya Kurdan nake, bêdeng in. Me wekî Tirkan, Ereban û Farisan qebûl dikin. Em Kurd in û em ê her Kurd bimînin. Em jî dixwazin wek neteweyên din bijîn.”

Leyla Zana: "AKP projeya darbeya 12ê îlonê ye."

Zana referandûmê dixwaze
Zana got azadî, otonomî, federalî, serxwebûn hemû heqên Kurdan ne û wiha dom kir: “Kurd divê bo referendûmekê herin ser sindoqan û bo dahatuya xwe dengan bidin. Ji sindoqan çi derdikeve bila derkeve; otonomî be, konfederalizm be, federasyon be, serxwebûn be, çi jê derkeve em qebûl dikin.”
Zana di dawiya axaftina xwe de da zanîn ku demek wisa hatiye ku ya Tirkiye xwe diguherîne yan jî wê bê guherandin. “Eger devlet xwe neguherîne, wê civak, tekoşîna gelan ew biguherînin. Derket hoê ku AKP û Erdogan Kurdan dixapînin. AKP projeya darbeya 12ê îlonê ye. TRT 6 jî projeya hikûmeta Ecevit bû, ne a AKPê ye.”

Di şeva candî de nezikî 600 kes beşdardibin

Di şeva çandî de jî nezikî 600 kes beşdarbûn

Çalakiyên di çarçoveya “50 Saliya Koçberiya Kurdan Bo Munchenê/50 Jahre KurdInnen in München” bi alîkariya şaredariya Munchenê, ji aliyê Komela Çandî ya Mezopotamya (MKV) hate organîzekirin. Çalakiyê roja 15ê Kanûnê destpekir û roja 18ê Kanûnê di salona Reiterhalle de bi şevek çandî dawî bû. Panel di salona şaredariya bajêr de di saet 14:00  de destpêkirin û heta saet 21:00 an domkirin. Di şeva çandî de jî nezikî 600 kes beşdarbûn. Leyla Zana li vir jî axivî û paşê kultur û muzîka kurdî hate pêşkêşkirin.

Leyla Zana di salona Reiterhalle de diaxive

Serdana partiyên siyasî û şaredariya Muinchenê kirin

Parezgêr Yusuf Alatas, endamê meclîsa şaredariya Munchenê Gulseren Demirel (Partiya Kesk), Parlamenterê BDP Erol Dora, siyasetmedara kurd û parlamentera serbixwe ya Amedê Leyla Zana û serokê fraksiyona Partiya Keskan ya Meclisa Şarederiya Munchenê Siegfried Benker

Zana, Alataş û Dora di çarçoveya hatina Munchenê de serdana Serokê Şaredarê Mezin ya Bajarê Munchenê Christian Ude (SPD) û ya endamên Meclîsa Fraksiyona Partiya Keskan kirin. Parlamenterên BDPê Zana û Dora û parêzer Alataş herwiha ziyareta parlamena Bavyerayê jî kirin u li wir bi parlamentera Fraksiyona SPDê ya Meclîsê Natasha Kohnen û Serokê Fraksiyona Partiya Keskan li parlamenê Margarete Bause axivîn. 
Leyla zana serdana kurdên başûr dike

Leyla Zana serdana Kurdên ji Başûrê Kurdistanê jî kirin. Zana roja pênşema borî hate Munchenê û roja şemiyê di restauranta Zerdûştan de serdana Kurdên başûr kir. Di nav beşdarvanan de şanovan, siyasetmedar, rêvebirên komeleyan û rewşenbîrên kurd jî hebûn. Zana di axaftina xwe de got, “Kurdên ji hemû perçeyan yên li Munchenê dijîn divê piştevaniya hev bikin, xizmeta dîrok û zimanê xwe bikin û kurdîtiya xwe ji bîr nekin. Divê berjewendiyên Kurdistanê ji berjewendiyên grûb û partiyan girîngtir be.”

Di salona şaredariya bajêr Alter Rathaussaalê de 3 panel hatin lidarxistin

Tekst û wêne:
Reşad Ozkan/Rûdaw
16.11.2011/München
Leyla Zana: An Tirkiye xwe diguherine an jî wê bê guherandin
 URL:  http://www.rudaw.net/kurmanci/reports/10884.html

HEVPEYIVÎN
Leyla Zana: Xweserî têr nake, referendum pêwîste
 URL:  http://www.rudaw.net/kurmanci/inter/10871.html

Leyla Zana: Xweserî têr nake - Referendûm pêwîst e!

Leyla Zana :“Mafê bi xwe biryardanê mafê gelê kurd e jî.
Gelê kurd Xweseriya Demokratik kêm dibîne û
rêya referendûmê pêşniyar dike.”

Siyasetmedara kurd û parlamentera serbixwe ya Amedê Leyla Zana heftiya borî li bajarê Munchenê beşdarî panela “50 Saliya Koçberiya Kurdan bo Munchenê” bû. Zana di axaftina xwe de yekîtiya gelê kurd xwest û got: “Mafê bi xwe biryardanê mafê gelê kurd e jî. Gelê kurd Xweseriya Demokratik kêm dibîne û rêya referendûmê pêşniyar dike.” Hevkarê me Reşad Ozkan bo xwendevanên me bi Leyla Zana re axivî.

Rûdaw: Birêz Zana hûn bi xêr hatin bajarê Munchenê. Hûn hinek li bajêr geriyan? Bajar xweşiya we çû?

Leyla Zana: Roja we jî bixêr. Ji bo vê hevpeyvînê dixwazim pêşî ji rojnameya Rûdawê re spas bikim. Erê Munchen bajarekî pirr xweş e.

We di konferansa Munchenê de ji bo Kurdan bahsa referendûmê kir. Hûn karin hinek naveroka wê pêşniyara xwe vekin? Mebeste we çi ye ji referendûmê ?

Me bahsa referendûmeke ji bo Kurdan kir. Me çima kir? Ji ber ev sedsal in Kurd ji bo xwe statuyekî dixwazin. Lê belê dewletên serdest wek Îran, Îraq, Sûriye û wek Tirkiyeyê dibêjin di Rojhilata Navîn de divê Kurd nebin xwedî ti tiştek û çi ji destên wan tê dikin. Carinan tên cem hev, carinan dijbertiya hevdu dikin. Lê gava ku Pirsgirêka Kurd tê rojevê, îtifaqa çaralî çêdikin. Niha li Îraqê Kurdan statuyek bidestxistine, lê li Tirkiyeyê, li Îran û Sûriyê ti statuyeke wan tune. Li gor peymana Neteweyên Yekgirtî “mafê bi xwe biryardanê yê gelan” mafê Kurdan e jî. Divê zilm û neheqiya li ser netewa kurd bi dawî were û xwestekên gelê kurd jî li ser erdê Kurdistanê derbas bibe.

Çima heta niha Kurdan yekîtiya xwe ya netewî ava nekirine?

Di nava xwe de perçe perçe bûne, bi hestên eşîrî hereket kirine. Azadî, otonomî, federalî, serxwebûn jî, ew sîstem hemû mafên Kurdan in. Mînak, divê li Tirkiyeyê jî sîstemek federalî wek ya Almanyayê bê avakirin. Biryarên navendî bila Enqere bigire, yên herêmî jî bila Kurd bigirin. Kurd divê bi rêya referendûmekê herin ser sindoqan û bo dahatûya xwe dengên xwe bidin. Ji sindoqan çi derkeve bila derkeve, otonomî be, konfederalizm be, federasyon be, serxwebûn be, çi encam ji sindoqan derkevin dive em qebûl bikin. Divê Kurd bo dahatû û qedera xwe, wekî netewên din, biryara xwe bidin û hemû dinya jî divê biryara wan qebûl bike.

Leyla Zana nivîskara alman Hella Schlumberger guhdar dike

Ma şertên referendûmê hene? Tirkiye ji bo vê pêşniyarê amade ye?

Belê, îro şertên referendûmê hene. Ango îro hebûn û nebûna Kurdan edî nayê axaftin, tiştên tên axaftin çareseriya Pirsgirêka Kurd e. Niha li Başûrê Kurdistanê federasyonek çêbûye. Di çarçoveya qanûna bingehîn ya Îraqê de Herêma Kurdistanê xwe bi xwe îdare bike. Lê em dinêrin ku Tirkiye naxwaze navê Kurdistanê lê bike. Tiştek ecêb e. Mesela li Kanadayê herêmek heye bi navê Quebek. Serê 4 salan carekê dicing ser sindoqê, yên serxwebûn jî dixwazin û yên otonomî û federasyonê jî dixwazin hene. Kî çi dixwaze dengê xwe eşkere dide. Gava dengê gel hebe, ti kes nikare li dijberê wê bêhurmetiyê bike. Ez dibêjim êdî wexta biryarê hatiye, di destpêka sedsala 21. de bila Kurd jî bo referendumê herin sera sindoqan, gel çi dixwaze bila hemû xal tê de hebin, bila qedera xwe bi destê xwe tayîn bikin. Le belê Dewleta Tirk dixwaze Pirsgirêka Kurd li gor xwe çareser bike. Derket holê ku AKP û serokwezîr Erdogan Kurdan dixapînin. AKP projeya darbeya 12ê Îlonê ye. TRT 6 jî projeya hikûmeta Ecevit bû, ne ya AKPê yê. Kurd naxwazin bi çekan şer bikin, le belê wan Kurdan neçar kirin ku tekoşîna çekdarî bikin. Em bo çareseriya Kêşeya Kurd diyalogê dixwazin. Heta niha li Tirkiyeyê li dijî Kurdan çi bûyerên ne baş hatin kirin divê hemû belgeyên wan bên eşkerekirin.

Xeyalek wê jî heye: "Gelê kurd jî çima qedera xwe bi xwe tayîn neke?"

Ji bo destûra ku dixwazin nû bikin, hûn çi dibejin, hereketa kurd çi difikire?

Di amadekirina destûra nû de bo Kurdan hikûmet ser mafên kesayetî disekine. Em jî dibejin em ne şexs in, em komek in, em gel in, em miletek in, mafên miletan çi bin em jî ew dixwazin. Heta Pirsgirêka Kurd neyê çareserkirin, pêşiya Tirkiyeyê jî nayê vekirin. Aliyekî tevgera kurd jî xweseriya demokratîk dixwaze, ango otonomî. Baş e, otonomî îro çiqas têra 20 milyon însanan dike? Çiqas Kurd bi vê sîstemê qayîl dibin? Ev jî bi rastî mijarek nîqaşê ye. Lewma ez dibêjim bila gel biryarê bide. Erê me îlan kir, lê belê di şertên îro de gelê kurd xweseriya demokratîk kêm dibîne. Kurd li hemû cîhanê dinêrin û dibêjin çima tenê Xweseriya Demokratik? Dibêjin ew tenê têra me nake.

Sedemên belavbûna Kurdan çi ne?

Çiqas hêz û rêxistin û tevgerên kurd hebin jî, her yekî xwestiye tiştek ji bo xwe avabike. Ka em li qada medenî û raya giştî ya civakên pêşveçû binêrin, hemû gelan bi dest û bi îradeya xwe pêşerojên xwe avakirine. Qedera xwe bi xwe tayîn kirine. Gelê kurd jî çima qedera xwe bi xwe tayîn neke? Gelê kurd li cîhê xwe qebîl e, berê li wê derê cihê xwe çêkiriye û kî hatiye jê re sînga xwe vekiriye, gotiye ‘fermo ez dixwazim bi te re erdê xwe, av û axa xwe, hemû dewlemendiyên xwe parve bikim’. Ti car li hemberî ti kesî derneketiye. Zilm û tahde û neheqî jî li ti kesî nekiriye. Bo hemû kesî alîkarî kiriye. Lê me alîkariya kê kiribe, di dawiyê de, piştî ku karê wan bi Kurdan nemaye, derbe lêxistiye. Yanî miletê me hem mazlûm e û hem jî miletekî humanist e. Eger ne humanist bûya, zilm bikira, ew jî dibû xwedî dewletek, welatekî azad, nasname, çand û jiyanek bi rûmet. Lê dema Kurdan tiştek xwestibe, pêşiya wan hatiye girtin. Ne dijminên Kurdan, ne jî sistema dinyayê tiştekî layîqê Kurdan nabînin. Gotine ‘Kurd eşkiya ne, eşîr in, cudaxwaz in û terorîst in’. Li aliyê din Kurdan jî xwe gellek qels hiştine. Qelsbûna wan ji kû derê tê? Di nava gel de têkiliyên xurt, dewlemend û germ dananîne. Çawa sînor li ser axa Kurdistanê danîne, ez karim bêjîm sînorên wekî hesin jî di nav mêjiyên Kurdan de avakirine. Kurdan cesaret nekirine bi hev re yekitiyê çêbikin. Lê wexta têkiliyek germ di navbera çar aliyan de hebe, wê hê baştir be. Ev gel wek malbatekê ye, bi çar alî hatiye perçekirin û hatiye peçiqandin.

"Her kesekî Kurdistanî di rewşa min de xwe dibîne."

Çima Kurd û bi taybetî jinên kurd ji Leyla Zana hezdikin?
Ez hertim dibêjim, ez xebatkar û zimanê vî gelî me. Her kesekî Kurdistanî di rewşa min de xwe dibîne. Jinên kurd çima zêde ji min hezdikin? Jinên kurd bêtir hatine perçiqandin. Ez pirsgirêkên wan hertim tînim ziman, çi dikeve ser milên min ez dikim. Yanî ev hezkirin ne tiştekî şexsî ye. Jinên kurd bi salan hatine fetisandin, hatine tunekirin, nehatine hesibandin, lewma pêdiviya wan wekî avê bi azadiyê heye. Jin jî karin bi her awayî di siyaset, tîcaret û hêla civakî de wekî hemû zilaman cîhê xwe bigrin. Projeyên me yên mezin hene bo jinên kurd. Yek li Amedê û yek jî wê li Hewlêrê be. Em ê konferansa xwe ya jinan ya 2. li Hewlêrê li dar bixin. Em dixwazin li her çar aliyên Kurdistanê konferansên jinan pekbînin.
Hevpeyvîn: Reşad Ozkan
Wêne: Reşad Ozkan/rûdaw
Tevaya hevpeyvînê û agahiyên berfirehtir di hejmara nû (127) ya Rûdawê (Çapa Ewrûpa) de bixwîn. Hejmara nû ji roja pêncşemê, 22.12.2011, ve li rojnamefiroşan e.
--------------------------------------------------------------------------------
Têbînî: Belavkirina vê nivîsê bêyî nîşandana Rûdaw wekî çavkanî qedexe ye.
URL: http://www.rudaw.net/kurmanci/inter/10871.html

Rêvebera Mapuche Rayen Kvyeh: Maf nayên diyarîkirin!



‘Li gor tradisyona me zilam roj in, jîn jî hev in. Li Mapuche peyva zarokên heyvê derbas dibe’/wêne:RO/Rûdaw

Munchen: Kurd û Mapuche. Kurd û pirsgirêka wan îro li hemû dinyayê tê naskirin. Lê belê Mapuche, ew kî ne? Ez bewerim ku ti Kurdek Mapuchan û welatên wan Mapuche nas nake. Du gelên ku bi hezar kilometreyan durî hev in, li Munchenê hatin cem hev.

Yekşema borî li bajarê Munchenê di salona sendîkaya DGB de civînek bi navê “Tekoşîna bo Azadiyê, Mafê Bixwe Biryardanê û Rûmeta Mirovan (Selbstbestimmungsrecht und Menschenwürde) - Kurd û Mapuche“ ji aliyê Komeleya Mezopotamya, ARTE û Komela Cultura y Politica Latinamericano ve hat lidarxistin.

Ji bo axaftinê du mêvan hatibûn wexvandin: Nivîskar, şaîr û rêvebera gelê Mapuche Rayen Kvyeh û endama Serokatiya Kongra Netewî yaKurdistanê (KNK) Songul Karabulut. Di solanê de nezikî 130 temaşevan hebûn ku piraniya wan Kurd bûn.

Mirov dikare bi hêsanî bêje ku hefta borî urdên ku li Munchenê dijîn cara yekem Mapuchan û welatên wan Mapuche naskirin. Kurd û rêveberên Mapuche yên li dijî zilm û zordariya dewleta Şîlî û Arjantînê têdikoşin bihev re di civînekê de kombûn. Moderatoriya civînê endamê meclîsa şaredariya Munchenê Orhan Akman kir û di axaftina destpêkê de got: “Herdu gel, Kurd û Mapuche û herdu welat ev sedsal in bo azadî û serxwebûna xwe berxwedidin. Pêdiviya herdu gelan wekî nan û avê bi azadî û serxwebûnê heye.“

Tu ji kîjan Kurd dipirsî, “gelo hûn Mapuche nasdikin?ˮ Bersiva wan wiha bû: “Na! Mapuche? Ew çi ye, ew kî ne?ˮ Mîrov dikare bêje bi xêra vê civîne re gelek kesan Mapuchan naskirin û pirsgirêka wan ji rêvebera wan guhdar kirin.

Mapuchanan jî wek Kurdan li dîjî hewldanên tunekirinê heta niha serê xwe netewandine û bo azadî û rizgariyê li berxwedane. Spanî û artêşên spaniyan bi serfirazî paşde şandine. Wekî rêvebera gelê Mapuchê Rayen Kvyeh dibêje “Ti kes mafan bo te diyarî nake, divê mîrov û her gel mafên xwe bi zorê bistînin. Bav û kalên me azadî û serxwebûna erdên xwe parastin. Ew parastin îro jî karê me ye.”

Dema ku Rayen Kvyeh bi kinc û zerên xwe yên biriqandî rûye xwe dide pêşiya objektîfa Rûdawê, min jê pirsî: Pirsgirêka Mapuche çi ye?

Wê jî bo Rûdawê ne bi zimanê dayika xwe, lê bi spanî wiha got: “Mapuche welatekî gelek kevin e, ango em jî îndigen in. Hejmara me nêzikî milyon û nîvek e. Erdê me 500-600 sal berê bû hedefa pêregirtina împaratoriya Spanya. Gelê me serê xwe xarnekir û Spanya dev ji me berda. Li ser ax û erdê me peyva bav, dayik û kalên me derbas dibû. Piştî Spaniyan Şîlî û Arjantîn dest avêtin me û xwestin gelê Mapuche dîl bigrin û axa Mapuche tevlî axa xwe bikin. Welatê me kirin du perçe. Ev 500 sal in tekoşîna me ya li dîjî Şîli berdewam dike. Dewleta Şîlî wekî eşkiya û terorîstan li me dinêre. Mafên me yên demokratîk, civakî û aborî qebûl nake û eziyetek pir mezin li me dike. Em jî îro wek gelê kurd bo serxwebûna axa xwe, bo azadiya gelê xwe têdikoşin. Em gelê axa xwe ne. Axa me zimanê dayika me ye. Li gor tradisyona me zilam roj in, jîn jî hevy in.”

Rêvebera Mapuche rayen Kvyeh û Endama Serokatiya KNKê Songul Karabulut/wêne:RO/Rûdaw

Endama Serokatiya KNKê Songul Karabulut jî di axaftina xwe de ligelhevhatina bi rêvebera Mapuche Rayen Kvyeh re şabûna xwe anî ziman û axaftina xwe wiha berdewam kir: “Çiqasî hejmara gelê Mapuche kêm be jî, dîrok, tekoşîn û dahatûya gelê kurd û maphuciyan wek hev in. Herdu gel ji bo azadî û mafên mirovatiyê têdikoşin. Welatê maphuciyan jî wekî welatê kurdan hatiye perçekirin û hemû maf û azadiyên demokratîk, civakî û aborî bo wan hatiye redkirin.”

Alaya Mapuche

Divê Kurd şîretên rêvebera Mapuche Rayen yên ku di civînê de kirin, ji bîr nekin: “Mirov bi ax, erd û zimanê dayika xwe hene. Mîrov ax e, ax jî zimanê me ye. Li Mapuche peyva zarokên heyvê derbas dibe.” Û Kurdan jî ji Rayenê re gotin: “Li kurdistanê jî peyva zarokên rojê derbasdibe!

Civîna Kurd û mapuchiyan di saet 14:30yê de destpêkir û saet 19:00 de bi dawî bû. Xwarin û vexwarina kurd û mapuchiyan, ligel muzîka herdu gelan di civînê de hatin peşkeşkirin.

Reşad Ozkan/Munchen
Rêvebera Mapuche Rayen Kvyeh: Maf nayên diyarîkirin!

 URL: http://www.rudaw.net/kurmanci/art/10757.html

Wagona Reş û Sirgûnên Dêrsimê yên 38ê hatin Munchenê

Wagona Reş û Sirgûnên Dêrsimê yên 38ê hatin Munchenê

Parêzgar Erdal Dogan: “Em zanin ku Almanya gazên kîmyewî daye rejîma Ataturk.”

Munchen/Rûdaw: Fîlmê dokumenter "Vagona Reş û Sirgûnên Dêrsimê yên 38ê" ku derhêneriya wê Ozgur Findik dike û serpêhatiya komkujiya Dêrsimê vedibêje li Almanyayê, li bajarê Munchenê roja yekşema borî hate pêşandan. Ji bilî fîlm di peşêngehek de wêneyên komkujiya Dersimê jî hatin pêşkêş kirin. Di dawiya çalakiyê de derhêner Ozgur  Findik û parêzger Erdal Dogan bersiva pirsên temaşevanan dan. Nivîskar Haydar Işik jî moderatoriyê kir.

Derhênerê fîlmê dokumenter “Kara Vagon” Ozgur Findik

Derhênerê fîlmê dokumenter “Kara Vagon” Ozgur  Findik da zanîn ku wî derbarê sirgûn û komkujiya Dêrsimê de heta niha nêzikî 1600 belge berhev kirine û bi gelek şahîdên komkujiyê re jî axifiye. Wî herwiha got kişandina fîlmê wî yê dokumenter nêzikî  250 saetan ajotiye û di dawiyê de ew daxistine 65 deqeyan. Findik bal kişand ser ked û karên ku ji bo fîlm terxan kirine û got, “Jiber ku derfetên me yên aborî pir hindik in, em nikarin karê xwe baş pêş de bibin. Pêdiviya me bi alîkariya aborî heye û em li benda alîkariya gelê kurd û gelê Dêrsimê ne.”

“Gotinên Erdogan bo dadgeha netewî girîng in”
Parêzger Erdal Doğan jî da zanîn ku wan bi mebesta ku Komkujiya Dêrsimê bibin dadgehên navnetewî, heta niha 4 konferensên mezin lidarxistine û got, “Em belgeyên komkujiya Dersimê berevdikin û yên veşartî jî em dixwazin derxin holê. Serokwezîrê Tirkiyeyê Erdogan komkujiya Dêrsimê qebûl kir. Lê tenê lêborîn têr nake, daxwaza me ew e ku hikûmeta Erdogan li Dêrsimê çi bûye û çi nebûye hemû tişt derxîne holê û sûcên ku Tirkiyeyê kirine qebûl bike. Gotinên ku Erdogan kirin bo dadgeheke navnetewî wek gotinên fermî ne û pir girîng in.”
Parêzger Erdal Doğan di dawiya axaftina xwe de balê kişand ser rola Almanya ya di komkujiya Dêrsimê de û got, “Em zanin ku Almanya gazên kîmyewî dane rejîma Atatürk û bi hezeran Dêrsimî bi çekên kîmyewî yên Almanyayê hatine kuştin.”

Nivîskar Haydar Işik, parêzger Erdal Doğan û Derhêner Ozgur Findik

Wagona Reş û Sirgûnên Dêrsimê yên 38ê hatin Munchenê
URL: http://www.rudaw.net/kurmanci/art/10661.html

KARA VAGON: DERSIM SOYKIRIMINI TANIKLAR ANLATIYOR:
URL: http://www.agahdari.blogspot.com/#!/2011/12/dersim-soykrmnn-tanklar-anlatyor.html

KARA VAGON: DERSIM SOYKIRIMINI TANIKLAR ANLATIYOR:

„Hamam`dan sonra kara trene bindirdiler”

Münih`te “Kara Vagon/38 Dersim Sürgünleri” belgeseline büyük ilgi

Bavyera eyaletinin başkenti Münih`te Dersim soykırımını belgeleriyle anlatan “Kara vagon” dokumentar filmine büyük ilgi gösterildi. Dokumentar Filmin yönetmeni Özgür Fındık, Dersim soykırımını uluslararası mahkemelere götürmeye çalışan Avukat Erdal Doğan ve “Dersim Tertelesi”
romanın yazarı Haydar Işık da hazır bulundu.



Münih`te “Kara Vagon/38 Dersim Sürgünleri” belgeseline büyük ilgi

Pazar, 4 Aralık 2011 Yönetmenliğini  Özgür Fındık`ın yaptığı “Kara vagon/38 Desrim Sürgünleri” adlı Dokumentar Fîlm Almanya`nın Münih şehrinde, Mezopotamya Kültür Derneği ve Dersim'i Yeniden İnşa derneklerinin çalışmasıyla 4 Aralık Pazar günü halkla buluştu. Özgür Fındık’ın çektiği belgeselin film müziğini ise Cemil Qoçgiri yapmış. Kara vagon belgeselin en önemli özelliği Soykırımı yaşayan ve tesadüf eseri kurtulan tanıkların gözleriyle gördüğü ve resmen yaşadıkları soykırımı anlatıp, karanlık ve sessizlik perdesini yırtmasıdır.



Seyid Rıza şahsında şehitler için saygı duruşu

Dewran Cebe'nin kısa Dersim ağıtlarından, Yazar Haydar Işık'ın Seyid Rıza şahsında şehitler için saygı duruşundan sonra Kara vagon belgeseline geçildi.
Bu belgeselde bir ilk, soykırıma katılan askerlerin sessizliğini bozup konuşmalarıdır. Belgesel, tanıkların konuşumasıyla birlikte şu ana kadar Türk devletinin çekmecelerinde büyük bir titizlikle sakladığı soykırımın bazı belgelerine ulaşan yönetmen Fındık, seyricilere olduğu gibi orjinalerini sunuyor. Hasan Saltık arşivinden ilk defa yayınlanan fotoğraflar da belgeselde gösteriliyor.

Bilindiği gibi 4 Mayıs 1937 ve  6 Ağustos 1938 yıllarında Dersim halkının yok edilmesi için kanunlar çıkartılmış ve imha planları hazırlanmıştı.


Kara vagon`u  300`e yakın seyirci izledi

Salon tıklım tıklım dolmuştu

Münih`te Kara Vagon belgeselini Schwanthaller caddesinde bulunan EinWeltHaus`un ancak 150 kişinin sığabildiği büyük salonunda 300`e yakın seyirci izledi. Salon tıklım tıklım idi, belki de bu salonda şimdiye kadar bu kadar izleyici bir arada görülmemiştir. Salon Belgeseli izlemeye gelen Kürtlerin yaşlısı, genci, Alevisi, Sunnisi, Ezîdisî, Hıristiyanı, Alman ve diğer dostları ile dolmuştu.



.... ön salonun yarısında da Dersim soykırımının belgeleleyen resim sergisi vardı.

Salonun girişinde bulunan ön salonda ise her zamanki olduğu gibi Zübeyde`nin  taze taze hazırladığı kürd yemekleriyle birlikte çay, kahve ve diğer içecekler ikram ediliyordu. Yemek büfesinin karşısında, ön salonun yarısında da Dersim soykırımının belgeleleyen resim sergisi vardı. Belgeseli izlemeye gelenler büyük salona girmeden önce Yahudi soykırımı ve Ermeni soykırımından sonra, eşi benzeri rastlanmayan soykırım resimlerine hayretle bakıyorlar ve altında yazılan tarihi bilgileri okuyorlardı. İnsanların gözünde nefret değil “sesizlik- hayret, bu insanlık dışı suç nasıl işlenir” okunuyordu. Salonda sineviziyon görüntüleri izleyenlerin çoğunun gözlerinde munzurun bembeyaz yumuşak suyu gibi akıyordu. Belki de bazıları ilk kez Türk devletinin atalarına, dedelerine, ninelerine akraba ve komşularına yaptığı bu soykırımın resimlerini görmeye gelmişlerdi. Hemen hemen konuşan tanıkların çoğu Kürd oldukları için soykırıma maruz kaldıklarını anlatıyordu. Bir dede ise konuşurken gözyaşlarını tutamıyordu. Soykırım tanıkları Dersimlilere yapılan vahşeti anlatırken salonda büyük bir sesizlik hakimdi.

Özgür Fındık: “Karanlıkta saklı tutulan tarihi aydınlatmak istiyoruz”



Belgesel`den sonra seyircilerle bilgi alışverişi: yazar Haydar Işık, Avukat Erdal Doğan ve yönetmen Özgür Fındık

Salon girişinde kurulan masanın üzerinde üstüste konulmuş Yazar Haydar Işık`in kaleme aldığı ve Kürdçe'nin Kurmanci lehçesine yeni çevrilen “Dersim Tertelesi/Komkujiya Dersimê” adlı romanı da okuyucularıyla buluşma fırsatı buluyor ve geliri bu Dersim gecesine aktarılıyordu. Belgesel filmin gösterilmesinden sonra, Haydar Işık'ın modere ettiği izleyicilerin sorularına geçildi. Yönetmen Özgür Fındık Kurmanci lehçesini konuştuğunu ancak Zazakî lehçesini bilmediği için soykırım tanıklarıyla doğrudan iletişim kuramadığını, tercümanlar aracılığıyla ilişkiye giribeldiğini belirtip Karavagon`un yapımını söyle izah etti: “ Amacımız resmi Türk ideolojisinin ne kadar yalan olduğunu göstermek, az da olsa konuyu tartışmaya açmaktır. Araştırmalara başladığımızda Dersim tarihinin bu kadar derin olduğunu bilmiyorduk. Karavagon / 38 Dersim Sürgünleri” belgeseli 1937 – 1938`de Türk devletinin gerçekleştirdiği Dersim soykırımı; yaşanmış olayları, sürgün, asimilasiyon ve imhaya  tabi tutulan insanları, tüm aile fertlerinin katledildiği, yerlerinden edilen, Türkiye’nin değişik bölgelerine sürülenleri tarihsel dokümanlar eşliğinde sunmayı amaçladık. Belgesel icin 200`e yakın tanık ve  sürgün ailesiyle irtibat kurduk, doğrudan görüşmeler yaptık. Soykırıma katılan 3-4 askere de ulaştık. Soykırım tanıkları gözleriyle gördüklerini yaşadıklarını bize anlattlar. İlkönce tanıklar konuşmaktan korkuyorlardı. Yüzeysel konuşuyorlardı. Amasya bölgesinde bize bir çok zorluklar çıkartıldı. Orada bizim, araştırma yapmamızı istemiyorlardı. Halen düşman iyi tespit edilemiyor. Hitleri seven bir Yahudi ile hiç karşılaştınız mı? Halen Atatürk`ün Alevi ve Bektaşi olduğuna inanan yaşlılar var.

Çok zor imkanlar arasında çalışmalarımızı yürütüyoruz. Aylarca arşivlerde gazete kupürlerini gün gün taradık. Ancak özel ilişkilerle özel arşivlere girdik. Devlet raporlarının çoğu özel tanıştığımız kişilerden bize ulaştırıldı. Şu anda ise en büyük zorluğumuz mali zorluklardır.
Parasal imkansızlıklardan dolayı çalışmalarımız çok yavaş gidiyor. Buna rağmen 1600`e yakın gizli belgeyi gün ışığına çıkartmayı başardık. Belgelerin çoğunluğundan da anlaşılıyor ki, çoğu insanlar yollarda açlık, hastalık ve soğuktan ölmüşler. Çok özel kişiler de bizlere özel arşivlerini açıyorlar yardımda bulunuyorlar. Karanlıkta saklı tutulan tarihi aydınlatmak istiyoruz. Filim çekimleri tam olarak 250 saat sürdü. Seyretiğiniz belgesel ise 65 dakika”



 Tanık bir nine:”Alevler çıktı. Beyinler dağıldı.Mağaranın içi bağırışmalar ve çığlıklarla doldu.

74 yıl sonra tanıklar konuşuyor: “Hamam dan sonra kara trene bindirdiler”

****

 “Bizi kamyona doldurdular. Tüfekli iki erin nezaretinde

Sonra o iki erle yük vagonuna doldurdular.
Günlerce yolculuktan sonra bir köye attılar.
Tarih öncesi köpekler havlıyordu.”

Cemal SÜREYYA

****


Belgelerin çoğunluğundan da anlaşılıyor ki, çoğu insanlar yollarda açlık, hastalık ve soğuktan ölmüşler.

Dersim soykırımının tanıklarının  anlatıklarına göre Türk askerinden canını kurtarmaya çalışan binlerce Dersimli ulaşabildikleri mağaralara ve dağ eteklerine sığınmışlardı. Türk ordu mangaları mağaralara iltica eden, dağ eteklerinde saklanmaya çalışan  insalarımızı da hunharca katlediler, gaz bombalarıyle zehirlenip imha edildikleri de gösterilen tarihi fotograflarda anlaşılıyor.

Belgesel filmde Dersim soykırımını anlatan tanıklardan bazı alıntılar:

Dersim dağlarının eteklerinde, yaşlı bir dede gözyaşlarını tutmayarak  şu ağıtı yakıyor:

“Duman çökmüş Pertek bağlarına
Çadırımı kurdum Mazgirt dağlarına
Laç deresinde sizi bağladım kollarıma
Gewe oğlu Hasan`ın kurşunu gitmez boşa”
****

Soykırım tanığı : "Adım Hasan, Hasan Yalnız. Çünkü yalnız kurtuldum, yalnızım"

-Kederden gözaltları şişmiş ve adeta gözyaşları kurumuş yaşlı tanık:
“Adım Hasan, Hasan Yalnız. Çünkü yalnız kurtuldum, yalnızım.”

-“Şimdi benim söylemem adamların umrunda mı?”

-Yaşlı bir nine, el işratleriyle, sessizce: “Hepimizi dipçikliyorlardı, asıp kesiyorlardı”

-Yaşlı bir dede: “Paşa, ey iyidi ama.. pezevenk”

-Dönemin TSK askeri: “hepsini yokettik, vah, vah, vah...Simdi söyle kol kola taktılar beş yüz, altı yüz kişiyi ağır makineli tüfeklerle öldürüp Harçik Irmağına attılar.

-Katliama katılan başka asker, (101 yaşında ölmüş) bir TSK askeri:“Biz Diyarbakır’dan yedi gün, yedi gece yürüyerek gittik Dersim’e. Gittikten sonra bizi Ali Boğazı’na verdiler. Gittiğimizde evler yakılıyordu. Askerler ulaştıkları evleri içindekilerle birlikte gazyağı döküp yakıyorlardı. Komutanımızın adı Ethem Atalay’dı. Elazığlı olduğunu söylüyorlardı. Kaçanların bir kısmı derelere, mağaralara sığınmışlardı. Daha dirençli olanlar, nehirden karşıya geçiyorlardı. Askerler öyle yetişir yetişmez ateşe veriyorlardı mağaraları. Sonra gittiğimizde/baktığımızda, öyle çoğu yaşlı benim gibi. Getirip üst üste yığıyordu askerler ve üzerlerine gazyağı döküp ateşliyorlardı. Öyle canlı canlı... Kadın, çoluk - çocukları da yakıyorlardı... Dersimliler çok öldürüldüler! Kutu deresinden ceset kokusundan durulamıyordu. İnsanları öldürüp atmışlardı. Öylesine felaket görülmemiştir. Maalesef kötü askerler çoktu. Onlar kadın, çoluk-çocuk ayrımı yapmazlardı. Kadınları götürüp kötülükler yapıyorlardı. Allah, Muhammed’in ümmetini bu hale düşürmesin. Aynı bizim gibi Zazaydılar. Kurmançlar da vardı. Dersim köylülerinden de askerler vardı yanımızda. Biz aynı milletin çocukları idik ve birbirimizle savaşıyorduk.“

-“Ermeni şeyinde, Hıristiyan şeyinde ismimiz geçince, bizi zorla sünnet ettirip Müslüman yaptılar”

-Yaşlı bir Türk “Mecburi iskana” tutulan bir Dersimli komşusunu anlatıyor:
” sabahlari kalkardı ...güneşe tapardı.”

-Başka bir asker:” Yukarı Kutuderede ceset kokusundan durulmuyordu. İnsanları öldürüp atmışlardı, öldürüp atmışlardı. Böylesine felaket görülmemiştır. Askerler Allah`in emrine karşı geliyorlardı haa!”
-Tanık bir nine:”Alevler çıktı. Beyinler dağıldı. Mağaranın içi bağırışmalar ve çığlıklarla doldu.

-Beyaz leçekli başka yaşlı bir nine:”Bizi Elazig`a getirip saçlarımızı traş ettiler.”

-Başka yaşlı bir tanık: “Derede öldürüyorlardı, tüfeklerle kurşuna diziyorlardı. Ondan sonra onları yakıyorlardı.. bazılarının vücutlari şişip.... şişip ondan sonra güm diye patlıyordu.”

-Başka bir tanık: “Hamam dan sonra kara trene bindirdiler.”

Avukat Erdal Doğan:

“Dersim sıykırımında Türk ordusu Alman kimyasal gazını kullandı”

Dersim soykırımını belgeleriyle açıklayan “Karavagon”`nın Kürdçe anlamı “Vagona Reş”`tir.  “Reş” sözcüğünün Türkçe anlamı ise, Dersimli tanıklar şöyle ifade ediyorlar: Dersim de , bize yapılanlar, vahşettir. Kötülüktür, Vicdansızlık, adaletsizlik ve soykırımdır. Dağ eteklerinden Kürdleri toplayıp ölüme götüren ve içinde insanları üst üste yığdırıldığı KaraVagonun tütürdügü kara duman`nın Hitler faşizminin Yahudileri ölüme gönderdigi  gaz odalarından gökyüzüne karışan dumanlardan başkası degildir..

Dersim soykırımı dönemin Reisicumhuru olan Mustafa Kemal Atatürk ve çevresindeki Turancı ırkçı milliyetçiler tarafından planlanladığını artık AKP hükümeti ve Türk Başbakanı Recep Erdoğan da kabul ediyor. Atatürk'ün kullandığı haritaları, bugün Atatürk Trabzon Müzesinde görmek mümkündür.

Tarihi belgelere göre soykırım planlarını 1936 Eylül'ünde meclis açılış konuşmasında belirten Atatürk, Dersim soykırımının planlamasını ve yürütülmesinin bütün sorumluluğu üzerine aldığını söylemişti.

Başbakan Erdoğan`nın Dersimlilerden özür dilemesi ve dolaylı olsa da soykırımı kabul etmesi kendileri için uluslararası hukuk açısından cok önemli olduğunu söyleyen Avukat Erdal Doğan, konuşmasına şöyle devam etti: “Bizim için bu aşamadan sonra en önemli gelişme ise Başbakan Erdoğan`nın Dersim katliamı nedeniyle “özür dilemesidir. Bu özür ilk kez resmi bir yüksek yetkilinin ağzından çıkıyor. Dersim soykiriminin kabul edilmesi için bu “özür”`ün büyük rolü olacaktır. Başka önemli bir gelişme ise Dersim soykiriminda Türk ordusu tarafindan kullanılan kimyasal gazlardır. Bu gazların Almanya tarafından verildiği bilgisine varmamızdır. Uygun zamanda gerekirse Almanya hakkında da Uluslararası mahkemeye başvuracağız.”

Yazar Haydar Işık: Soykırımın bütün belgeleri açıklansın

Yazar Haydar Işık, “Dersim soykırımının bütün belgelerinin ve planlarının ortaya çıkartılması, devletin sürekliliği düşünülerek uluslararası mahkeme önüne çıkartılması, ve cezalandırılması için” soykırımların ortaya çıkartılmasında uzman olan Amerikalı Avukat  Barry Fisher ile yaptığı ortak çalışmalar hakkında bilgi verdi. Yazar Hayadar Işık, şu ana kadar uluslararası düzeyde 4 tane konferans gerçekleştirdiklerini ve çok önemli sonuçlara ulaştıklarını belirtti.

Haberi soykırım tanığı yaşlı bir ninenin şu sözleriyle bitirmek istiyorum  

„Halk halka ağlasın, biz de halkız“.

-------------------------------------------------------------

 metin ve fotoğraflar Reşad Özkan*

Bu haber newededersim gazetesi için yazılmıştır.
Kaynak: www.newededersim.com

Hamam`dan sonra kara trene bindirdiler”
URL: http://newededersim.com/news_detail.php?id=9260

“Kara Vagon/38 Dersim Sürgünleri”
URL: http://newededersim.com/news_detail.php?id=9258

Munchen - Diyarbakir: Li Munchenê şanoya dokumenter ya almanî û kurdî

Şano: Projeya Munchen-Amed

Di rojên 1., 3. û 4ên vê mehê de şanoya bi navê “Munchen-Amed“ li salona Şanoya Şaredariya Munchenê, di Maximilianstraße 28ê de bo temaşevanan tê pêşkeşkirin.

Li Munchenê şanoya dokumenter ya almanî û kurdî. / Wêne:Andrea Huber

“Eger ev şano tenê li Munchenê jî bê pêşkeşkirin divê li hemû Almanyayê bê fahmkirin.“

Munchen: Li gor agahiyên derhênera Projeya Munchen-Amedê Christine Umpfenbach wan xwestiye herdu şano bihev re di çerçovaya 50. saliya koçberiya Kurd û Tirkan de li Munchenê pêşkêş bikin lê got, “Şanoya Dewleta Tirkiyeyê ji ber berjewêndiyên siyasî destê xwe ji kar kişand û Şanoya Munchenê tenê hişt. Amed nebû, lê em ê şano li Munchenê pêşkêş bikin.“

Şanoya almanî û kurdî di rojên 1., 3. û 4ên Kanûnê de di saet 20:00 de di salona Werkraumê de tê ser dîkên şanoya  Munchener-Kammerspiele. Leystikvan Gulbahar Arslan, Rozerin Arslan, Lasse Myhr, Çigdem Teke, Christine Umpfenbach, Malte Jelden, Karnik Gregorian e û rejiya şanoyê Christine Umpfenbach dike, herwiha karên din jî wek kostum û teknîkî ji aliyê Jil Bertermann, Bettina Werner, Karnik Gregorian, Malte Jelden, Werger Tunay Onder, Sabrina Schmidt tê kirin.

Nexwestin dramaya malbata kurd hebe

Di Çileya 2007ê de Şanoya Şaredariya Munchenê (Kammerspiele) bo tevlîbûna projeyek ji Şanoya Dewleta Tirk (Devlet Tiyatrosu) ya li Amedê teklîfekê digre.

Nêzikî 3 salan herdu şano bi alîkariya Enstîtûya Gothe li formek digerin. Di Hezîrana îsal de tîmekî şanoya Munchenê serdana Enqerê û Amedê dike. Di çentê tîmê de çîroka koçberiya malbatek kurd ji Munchenê û kokdamarên wan ên li Amedê hene. Herdu şano, diviyabû bo avakirin û pêşkêşkirina li Munchenê û Amedê, bihev re li ser konseptekê kar bikin.

"Serokê Enstîtûya Gothe ji serokê şanoya
dewleta tirk Atatürk heznekir". Wêne:Andrea Huber

Lo gor agahiyên derhênera Projeya Munchen-Amedê Christine Umpfenbach diviyabû herdu şanoyan bihev re projeya Şanoya Munchen-Amedê pêşkeşbikira, lê belê Şanoya Dewleta Tirk, destê xwe ji kar dikişîne û şanoya Munchenê tenê dihêle. Umpfenbach wiha dom dike: “Me pêşî nezanî ku armanca wan têkçûna projeyê ye. Di serî de têkiliyên me baş diçûn. Em çûn Enqerê û ji wir me berê xwe da Amedê. Rêvebirên Devlet Tiyatrosu ya Amedê ji me re gotin, ‘jiber ku jiyana malbatek kurd tê ser sahnê û qala işkence û binçavkirinên siyasî tên kirin, biborînin em nikarin bi we re kar bikin. Li gor talimata ku ji Enqarê hatiye, divê em hevkariya xwe bi we re qut bikin.‘ Em şok bûn û paşê vegeriyan Munchenê.“

Dramaturgê projeya Şanoya Munchenê Malte Jelden jî bo Rûdawê got bi çi awayî bibê ew ê karê xwe dombikin û li Munchenê lîstike bînin ser sahnê. “Daxwaza rêvebirên Şanoya Dewleta Tirk li Enqerê ew bû ku em jî dest ji wê projeyê berdin. Wan nedixwest rewşa kurdan li Amed û Munchenê bê ser sahnê û hewl dan projeya me sansûr bikin. Li gor me tiştên ku wan dixwest li dijî azadiya hunermendiyê bû. Em dixwazin nîşanî temaşevanên xwe bidin ka çima malbata kurd ji Amedê barkiriye Munchenê. Em li Amedê li hîmên malbata kurd digerin.“

Jiber di wê demê de li Amedê û derdora wê tansiyona siyasî herku diçû bilind dibû, rêviberên Enstîtûya Gothe biryara Enqere ji xwe re wek tehluke dibînin û destê xwe ji karê projeya Şano ya Munchen-Amedê dikişînin. Tîma Munchenê dev ji Amedê berdide lê dest ji projeya xwe bernade û karê xwe berdewam dike û di rojên 1., 3. û 4ên vê mehê de şanoya bi navê “Munchen-Amed“ wê li salona Şanoya Şaredariya Munchenê, di Maximilianstraße 28ê de bo temaşevanan bê pêşkeşkirin.


Karnik Gregorian, Malte Jelden û Christine Umpfenbach./Wêne:RO/Rûdaw

Naveroka lîstika şano

Nifûsa Amedê nêzikî 2 milyon in. Ji sedî 80ê rûniştevanê bajêr kurd in. Bêkarî pir bilind e. Bandorên şer li ser mirovan berdewam dike. Zordarî û siyaseta cuntaya 1980ê li ser Amedê û civaka kurd bi çavan tên dîtin. Li derdor û hundirê  bajêr leşker, polîs û tanq digerin, gelê Amedê ji aliyê dewletê ve tê kontrol kirin. Bajar wekî şîr di beroşê de dikele. Teqîn nêzîk e. Binçavkirin, îşkence û nerazîbûn bûyerên rojane ne.
Di heman demê de çîroka Gulbahar û a malbata wê – ji ber pirsgirêkên siyasî welatê xwe terikandiye -  tê nîşandan. Munchen – Amed dîrokek ya jihevdurkirin û cûdabûnê  ye. Munchen – Amed dîroka têkoşîna bo nasnameya kurdî li Almanya û li Tirkiyeyê ye. Herwiha dîroka lihevhatina Kurd û Tirkan e jî. Videovanê projeyê Karnik Gregorian dibejê: “Eger ev şano tenê li Munchenê jî bê pêşkeşkirin divê li hemû Almanyayê bê fahmkirin.“

Reşad Ozkan/Munchen
Li Munchenê şanoya dokumenter ya almanî û kurdî
URL: http://www.rudaw.net/kurmanci/art/10475.html